Toruń, dnia 3 stycznia 2015 roku
Gospodarstwo rolne przekazane na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (tekst jedn. Dz. U. z 1989 r. Nr 24, poz. 133 ze zm.) następcy pozostającemu w ustroju wspólności majątkowej wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków. (sygn. akt III CZP 68/12).
Majątek wspólny małżonków, który po rozwodzie podlega podziałowi, obejmuje przedmioty nabyte w okresie pozostawania małżonków we wspólności majątkowej bez względu na to, czy nabywcami byli oboje, czy jeden z nich. Nie należą do majątku wspólnego przedmioty majątkowe, które każdy z małżonków nabył przed powstaniem wspólności albo nabył je wprawdzie w czasie pozostawania we wspólności, ale kodeks rodzinny i opiekuńczy wprost zalicza je do majątku odrębnego (art. 33 k.r.o.). Do majątku osobistego należą także przedmioty majątkowe nabyte przez darowiznę, chyba że darczyńca inaczej postanowił.
Otrzymanie gospodarstwa rolnego od rodziców mogło się odbyć na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz.U. Nr 32, poz. 140) bądź w oparciu o przepisy kolejnych ustaw, które przejęły rozwiązania ustawy z 1977 r.: ustawa z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin, a po jej uchyleniu, ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Poprzez umowę z następcą rolnik będący właścicielem gospodarstwa rolnego zobowiązywał się przenieść na osobę młodszą od niego co najmniej o 15 lat (następcę) własność i posiadanie tego gospodarstwa z chwilą nabycia prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej, jeżeli następca do tego czasu pracował w tym gospodarstwie.
Istotą sporu jest, czy takie przekazanie gospodarstwa tylko jednemu z małżonków, stanowi majątek wspólny obojga małżonków, czy majątek osobisty małżonka obdarowanego, jeśli do przekazania doszło w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej.
Umowa o przekazanie gospodarstwa z następcą nie jest jednak umową darowizny, o której mowa w art. 888 § 1 k.c. Na podstawie umowy darowizny darczyńca zobowiązuje się spełnić, kosztem swego majątku, świadczenie pod tytułem darmym na rzecz obdarowanego, ten zaś oświadcza, że darowiznę przyjmuje. Ustawa z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym uzależnia natomiast zawarcie umowy przekazania gospodarstwa od spełnienia szeregu przesłanek. Rolnik nie może przekazać gospodarstwa dowolnej osobie. Ponadto w zmian za przekazanie gospodarstwa rolnik otrzyma świadczenie rentowe bądź emerytalne. W klasycznej umowie darowizny darczyńca nie otrzymuje takich świadczeń. Dlatego umowa przekazania gospodarstwa rolnego jest umową inną niż umowa darowizny. Oznacza to, że gospodarstwo rolne nabyte przez jednego z małżonków (następcę) w okresie pozostawania we wspólności ustawowej wchodzi w skład majątku wspólnego na podstawie art. 31 § 1 k.r.o., Nie ma znaczenia, czy w czynności nabycia uczestniczył jeden z małżonków, czy oboje. Przekazane gospodarstwo rolne jednemu małżonkowi podlega podziałowi między małżonkami po rozwodzie, ponieważ stanowi ich majątek wspólny.