W postępowaniu o świadczenie emerytalno-rentowe dopuszczalne jest przeprowadzenie przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jeżeli nie jest możliwe przedstawienie zaświadczenia zakładu pracy z powodu jego likwidacji lub zniszczenia dokumentów dotyczących zatrudnienia. Okres pracy w warunkach szczególnych można również ustalić w postępowaniu sądowym na podstawie akt osobowych pracownika (umowy o pracę, świadectwa pracy, angaży, innych dokumentów).
Decyzją z dnia 29 września 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał Ubezpieczonemu prawo do emerytury od 4 września 2020 r. i odmówił mu prawa do wypłaty rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wyjaśnił, że ubezpieczony nie wykazał żadnych okresów pracy w szczególnych warunkach. Ubezpieczony złożył odwołanie do Sądu Okręgowego w Toruniu.
Istota sporu w postępowaniu przed Sądem Okręgowym w Toruniu koncentrowała się wokół ustalenia, czy praca świadczona przez ubezpieczonego w okresach: od 12 listopada 1975 r. do 30 listopada 1977 r. w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, od 6 grudnia 1977 r. do 9 lipca 1979 r. w Stoczni WISŁA w Gdańsku, od 23 lutego 1989 r. do 31 grudnia 2002 r. w Zakładach Budownictwa Mostowego 1 Sp. z o.o. w Warszawie i od 8 maja 2003 r. do 31 grudnia 2008 r. w Przedsiębiorstwie Robót Mostowych MOSTY-ŁÓDŹ S.A. w charakterze spawacza była pracą w szczególnych warunkach, a w konsekwencji czy ubezpieczony na dzień 1 stycznia 2009 r. posiadał wymagany 15 – letni okres pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, by móc otrzymać odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury.
Prawo do rekompensaty przysługuje ubezpieczonemu, który legitymuje się co najmniej 15 – letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (tekst jednolity Dz. U. z 2021 r., poz. 291 ze zm.). Chodzi w tym przypadku o pracę, o której mowa w art. 32, 33, 39, 40 i 50c tej ustawy (art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych).
Przesłankami uprawniającymi do rekompensaty są:
- utrata przez ubezpieczonego możliwości przejścia na emeryturę w związku z wygaśnięciem po dniu 31 grudnia 2008 r. – w stosunku do ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. – podstawy normatywnej przewidującej takie uprawnienie;
- niespełnienie przez ubezpieczonego warunków uprawniających go do emerytury pomostowej;
- legitymowanie się przez ubezpieczonego co najmniej 15 – letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS;
- nieuzyskanie przez ubezpieczonego prawa do wcześniejszej emerytury według zasad przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS;
- wystąpienie przez ubezpieczonego z wnioskiem o emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn).
W ocenie Sądu Okręgowego w Toruniu zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwolił bezspornie ustalić, iż w okresach zatrudnienia: w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni od 12 listopada 1975 r. do 30 listopada 1977 r. (2 lata i 19 dni), w Stoczni WISŁA w Gdańsku od 6 grudnia 1977 r. do 9 lipca 1979 r. (1 rok, 7 miesięcy i 5 dni), w Zakładach Budownictwa Mostowego 1 Sp. z o.o. w Warszawie od 23 lutego 1989 r. do 16 marca 1993 r. (4 lata i 22 dni), od 18 marca 1993 r. do 21 października 2002 r. (9 lat, 7 miesięcy i 5 dni) i w Przedsiębiorstwie Robót Mostowych MOSTY-ŁÓDŹ S.A. od 8 maja 2003 r. do 31 grudnia 2008 r. (5 lat, 7 miesięcy i 24 dni) ubezpieczony pracował stale i pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku spawacza, które to praca jest uznawana za pracę w warunkach szczególnych.
Sąd Okręgowy w Toruniu dał wiarę zeznaniom wszystkich świadków, którzy pracowali z Ubezpieczonym, że ubezpieczony pracował wyłącznie jako spawacz przy budowach i demontażu mostów, wiaduktów i przepustów. Sąd dał także wiarę ubezpieczonemu, że również w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni i Stoczni WISŁA w Gdańsku pracował wyłącznie jako spawacz. Sąd dał wiarę dowodom z dokumentów – świadectwom wykonywania prac w szczególnych warunkach.
Reasumując Sąd Okręgowy w Toruniu uznał, że materiał dowodowy zgromadzony w sprawie pozwolił na ustalenie, że ubezpieczony udowodnił łącznie 22 lata, 11 miesięcy i 15 dni okresów pracy w szczególnych warunkach wykonywanej co oznacza, że na dzień 1 stycznia 2009 r. legitymuje się on 15 – letnim okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych, niezbędnym do otrzymania rekompensaty.
Wyrok Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 6 lipca 2021 r. (sygn. akt IV U 902/20).