Ustawa z dnia 10 lutego 2017 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2017 r., poz. 715) wprowadziła przesłanki weryfikacji prawomocnych decyzji Dyrektora ZER MSWiA. Nowelizacja określa także okres w jakim może dojść do zmiany lub uchylenia decyzji na niekorzyść funkcjonariusza.
Dyrektor Zakładu Emerytalnego – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w Warszawie wydając decyzje, w których ustala ponownie wysokość emerytury i renty osobom objętym tzw. ustawą dezubekizacyjną, powołuje się na przepis art. 15 c (w przypadku emerytur), 22a (dotyczy rent inwalidzkich) albo na przepis art. 24a (dotyczy rent rodzinnych). Drugą podstawą prawną wydanych decyzji jest przepis art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej.1 Nie jest to prawidłowa podstawa prawna.
Przepis art. 32 ust. 1 pkt1 ustawy emerytalnej dotyczy ustalenia prawa do zaopatrzenia emerytalnego/rentowego i jego wysokości (po raz pierwszy). Potwierdza to przepis art. 32 ust. 3, który brzmi: Postępowanie w sprawie ustalenia prawa do zaopatrzenia emerytalnego wszczyna się na wniosek zainteresowanego. Organ nie ustala z urzędu prawa do emerytury i renty. Niezbędne jest złożenie wniosku przez zainteresowanego. Organ może zmienić decyzję o przyznanej emeryturze/rencie, ale czyni to wówczas w oparciu o przepis art. 33 ustawy emerytalnej.
Osoby, których objęła tzw. ustawa dezubekzacyjna mieli już ustalone prawo do emerytury/renty. Decyzja o obniżeniu emerytur i rent jest w istocie decyzją o zmianie wysokości emerytury/renty (tytuł tej decyzji brzmi: decyzja o ponownym ustaleniu wysokości emerytury/renty). Zatem podstawą prawną wydanych decyzji powinien być art. 33 ustawy emerytalnej. Przepis art. 33 ust. 1 ustawy emerytalnej stanowi, że: Decyzja organu emerytalnego ustalająca prawo do zaopatrzenia emerytalnego lub wysokość świadczeń pieniężnych z tytułu tego zaopatrzenia ulega uchyleniu lub zmianie na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli:
1) zostaną przedstawione nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności faktyczne, które mają wpływ na prawo do zaopatrzenia emerytalnego lub wysokość świadczeń pieniężnych z tytułu tego zaopatrzenia;
2) decyzja została wydana w wyniku przestępstwa;
3) dowody, na podstawie których ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe;
4) decyzja została wydana na skutek świadomego wprowadzenia w błąd organu emerytalnego przez osobę pobierającą świadczenie;
5) decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie, które zostało następnie uchylone, zmienione albo stwierdzono jego nieważność;
6) przyznanie świadczeń lub nieprawidłowe obliczenie ich wysokości nastąpiło na skutek błędu organu emerytalnego.
Ponadto zgodnie z art. 33 ust. 4 ustawy emerytalnej uchylenie lub zmiana decyzji, o której mowa w ust. 1, nie może nastąpić, jeżeli od dnia jej wydania upłynął okres:
1) 10 lat - w przypadkach określonych w ust. 1 pkt 2-4;
2) 5 lat - w przypadkach określonych w ust. 1 pkt 1 i 5;
3) 3 lat - w przypadku określonym w ust. 1 pkt 6.
Dyrektor ZER na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. (Dz.U. 2016 r., poz. 2270) ma obowiązek wszczęcia postepowania z urzędu wobec osób objętych tzw. ustawą dezubekizacyjną. Jednak wydanie decyzji zmieniającej dotychczasową wysokość emerytury i renty może nastąpić tylko w przypadku stwierdzenia, że wystąpiła którakolwiek z przesłanek z art. 33 ust. 1 i nie upłynął termin o którym mowa w art. 33 ust. 4 ustawy emerytalnej.
Zmiana art. 33 ustawy emerytalnej poprzez wprowadzenie przesłanek po spełnieniu których może dojść do zmiany decyzji emerytalnych i rentowych to efekt wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 lutego 2012 r., sygn. akt K 5/11. W wyroku tym Trybunał stwierdził, że prawomocność decyzji z istoty swej zakłada ograniczenie wzruszalności. Ograniczenia te służą przede wszystkim zagwarantowaniu zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa.